لزوم پرهیز از افراط و تفریط در خوابیدن

در این جا، توجه به چند نکته لازم و ضرورى است. اول این که انسان باید ازافراط و تفریط به دور باشد. مثلا گاهى، افراد با شنیدن سفارش‌هایى که درباره کم خوابى شده است و یا با خواندن داستان‌هایى که از چگونگى غلبه بر خواب از بزرگان نقل گردیده، درصدد انجام آن امور برمى‌آیند و با این کار سلامتى خود را به خطر مى‌اندازند. به هرحال، بدن انسان احتیاج به استراحت دارد. یکى از نعمت‌هاى خدا این است که وسیله خواب و استراحت را براى انسان فراهم کرده است: وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً؛2 ما خواب را مایه راحتى و آرامش شما قراردادیم. مسلّماً خواب یکى از نعمت‌هاى الهى است که باید از آن به نحو مطلوب استفاده کرد. کسانى هستند که مبتلا به بى خوابى‌اند و براى رفع این حالت و این که مقدار کمى به خواب بروند، مرتب داروهایى را که عوارض جانبى هم دارند، مصرف مى‌کنند. بنابراین، داشتن خواب طبیعى نعمتى بزرگ است و نباید آن را از دست داد. سخن در این است که انسان بیش از حد لازم نخوابد و فعالیت‌هاى حیاتى خود از قبیل فکر کردن، کار کردن و... را تعطیل نکند. البته مقدار نیازى که افراد به خواب دارند با یکدیگر متفاوت است و بستگى به نوع مزاج افراد، سنین مختلف عمر، فعالیت‌هاى انسان و... دارد. معمولا افراد خودشان با تجربه‌اى که دارند و یا دستورى که پزشک به آنها مى‌دهد، نیاز بدن خود به خواب را مى‌دانند. بنابراین رعایت آن حداقل‌ها ضرورى است و انسان نباید با بى توجهى نسبت به آن، موجبات فراهم آمدن بیمارى مخصوصاً در سنین آخر عمر را فراهم آورد.

نکته دوم این است که سفارش و تأکید بر کم خوابیدن در شب به معناى زیاد خوابیدن در روز نیست؛ زیرا انسان به طورطبیعى شب‌ها مى‌خوابد و روزها کار مى‌کند. البته در بعضى از مناطق کره زمین که به طور متوالى چند ماه از سال شب و چند ماه دیگر روز است، انسان‌ها برنامه زندگى خود را به گونه‌اى تنظیم مى‌کنند که هم به خواب و هم به کارشان برسند. اما در بیش تر مناطق زمین که شب و روز متناوباً و با اندکى تفاوت و یا تساوى جا به جا مى‌شوند، انسان‌ها معمولا خوابشان را در شب و کارشان را در روز انجام مى‌دهند؛ چرا که روز براى فعالیت و تلاش و کوشش مناسب است: إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبْحاً طَوِیلاً؛3 و تو را در روز، آمد و شدى دراز است.

بنابراین، در این که وقت خواب شب است بحثى نیست، اما این که چقدر باید بخوابیم نکته‌اى است که پیش از این نیز متذکر شدیم و باید به آن توجه داشته باشیم؛ یعنى بدانیم که نیاز انسان‌ها به خواب با یکدیگر متفاوت است و این مسأله بستگى به شرایط زندگى افراد دارد. درست است که شب براى استراحت و آرامش قرار داده شده است، اما به این معنا نیست که از همان سر شب تا هنگام طلوع آفتاب بخوابیم. اجمالا از دستورات قرآن چنین استفاده مى‌شود که نیاز انسان به خواب آن چنان زیاد نیست و مقدار کمى از شب براى استراحت و تجدید قوا لازم است. قرآن به پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى‌فرماید: قُمِ اللَّیْلَ إِلاّ قَلِیلاً؛4 تمام شب را به عبادت بپرداز مگر اندکى را. هم چنین قرآن در وصف متقین مى‌فرماید: کانُوا قَلِیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ وَ بِالاَْسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛5 و از شب اندکى را خواب مى‌کردند و سحرگاهان از درگاه خدا طلب آمرزش و مغفرت مى‌کردند. اگر قرار بود که انسان نیمى از شبانه روز را به استراحت و خواب بپردازد، هیچ گاه قرآن چنین مسایلى را عنوان نمى‌کرد. از لحن و بیانات قرآن پیدا است که انسان احتیاج به خواب‌هاى طولانى ندارد.