دو دام شیطان

نیکى کردن به برادران دینى، خصوصاً شیعیان، از جمله مواردى است که ائمه اطهار(علیهم السلام) روى آن تأکید فراوان کرده‌اند و روایات متعددى در این زمنیه وجود دارد. امام صادق(علیه السلام) نیز در ادامه این روایت شریف مى‌فرماید: یا بْنَ جُنْدَب اِنَّ لِلشَّیطانِ مَصائدَ یَصْطادُ بها فَتَحامُوا شِباکَهُ و مَصائِدَهُ قلتُ یا بْنَ رسولِ اللّهِ و ما هِىَ؟ قال: اما مَصائِدُهُ فَصَدٌّ عَنْ بِرِّ الاِخوانِ، و اَمّا شِباکُهُ فَنَوْمٌ عَنْ قَضاءِ الصّلَواتِ الّتى فَرَضَهَا اللّهُ، اَما اِنَّهُ ما یُعْبَدُ اللّهُ بِمِثْلِ نَقْلِ الاَقْدامِ اِلى بِرِّالاِخْوانِ و زِیارَتِهِمْ، وَیْلٌ لِلسّاهینَ عَنِ الصَّلَواتِ، النّائِمینَ فِى الْخَلَواتِ الْمُسْتَهْزِئینَ بِاللّهِ وَ آیاتِهِ فىِ الفَتَراتِ.

شیطان دام‌هایى دارد که به وسیله آنها انسان‌ها را صید مى‌کند. از بزرگ ترین، عمومى‌ترین و مؤثرترین دام‌هایى که شیطان براى آدمیزاد مى‌گستراند، یکى این است که انسان را از خدمت کردن به دیگران، به ویژه برادران دینى خود باز مى‌دارد، دوم آن که کارى مى‌کند تا انسان نمازهایش را به موقع نخواند.

انسان ممکن است با انجام دادن واجبات و فرایض دینى خود فکر کند که به طور کامل به وظیفه اش عمل کرده است، در حالى که رفع نیازهاى مادى و معنوى برادران ایمانى نیز در حد توان از جمله وظایف دینى مسلمانان مى‌باشد. خصوصاً افرادى که فعالیت خاصى مثل تحصیل، تدریس، نویسندگى و... را انجام مى‌دهند، باید بدانند که وظایفى هم نسبت به دیگران، از جمله اقوام، همسایه ها، هم حجره اى‌ها و دوستان دارند، اما متأسفانه این گونه افراد به دلیل تمرکز روى یک فعالیت خاص، کم تر به این نکته توجه دارند و از انجام این وظیفه مهم غافل اند. این غفلتى است که اولا، مقدمات آن را شیطان فراهم مى‌کند؛ ثانیاً، به ما القا مى‌کند که اصلا چیزى ندارى که بخواهى به دیگران کمک کنى؛ ثالثاً، ما را نسبت به نیازهاى دیگران بى تفاوت مى‌کند؛ یعنى حالتى را در ما ایجاد مى‌کند که با خود بگوییم به من ربطى ندارد که دیگران نیاز دارند یا ندارند، یا مى‌گوییم من زحمت کشیده‌ام و به اندازه رفع نیاز خودم چیزى را به دست آورده ام، آنها هم بروند زحمت بکشند تا محتاج دیگران نباشند. حضرت در ادامه مى‌فرماید: هیچ عبادتى بالاتر از این نیست که انسان در راه کمک کردن به برادران دینى خود قدمى بردارد، حتى اگر هم در این راه موفق به رفع نیاز آنها نگردد. نه تنها احسان و خدمت به برادران دینى بالاترین عبادت است، بلکه دیدار دوستان، البته اگر براى خدا باشد، نیز بالاترین عبادت است.

از دیگر دام‌هاى شیطانى، بازداشتن انسان از خواندن نماز اول وقت است. آنچه انسان را مستقیماً در مسیر تقرب الى الله به پیش مى‌برد، نماز است. نماز رابطه مستقیم بنده با خالق است. از جمله مسایلى که باعث مى‌شود انسان نتواند به درستى از نمازش استفاده کند، زیاد خوابیدن، دیر خوابیدن و بد خوابیدن است. وقتى انسان دیگر اهتمامى به خواندن نماز اول وقت نداشته باشد، نسبت به مسایل دین نیز بى اعتنا مى‌شود و کم کم کارش به جایى مى‌رسد که با دیده تمسخر به مناسک دینى مى‌نگرد: ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّواى أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللّهِ وَ کانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُنَ؛8 سرانجام کار آنان که به اعمال زشت و کردار بد پرداختند این شد که کافر شده و آیات خدا را تکذیب و تمسخر کردند. اگر خداى ناکرده انسان در این مسیر خطرناک قرار گرفت و نسبت به نماز بى اهمیت شد، در واقع با این کار مقدمات کافر شدن خود را فراهم ساخته است.

از جمله دلایل بى اعتنایى به دین و تمسخر آن، قرار گرفتن انسان در محیطى است که در آن جا عوامل انحراف و دنیاگرایى زیاد است به گونه‌اى که آیات الهى کم تر به گوش مى‌رسد، موعظه کم تر است و دست رسى به استاد و مربى مشکل است. قرآن کریم در مورد کسانى که عهد خدا و سوگند خود را به بهایى اندک مى‌فروشند، مى‌فرماید: أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الاْخِرَةِ وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ؛9 اینان را در دار آخرت بهره‌اى نیست و خدا از خشم با آنها سخن نگوید و به نظر رحمت در قیامت بدان‌ها ننگرد و از پلیدى گناه پاکیزه نگرداند و آنان را (در جهنم) عذاب دردناک خواهد بود.

از خداوند متعال مى‌خواهیم که ما را به وظایف خود آشنا و از شر وسوسه‌هاى شیطان دور سازد.

1. آل عمران (3)، 77.

2. نبأ (78)، 9.

3. مزمل (73)، 7.

4. همان، 2.

5. ذاریات (51)، 17ـ18.

6. انسان (76)، 26.

7. اسراء (17)، 79.

8. روم (30)، 10.

9. آل عمران (3)، (77).

منبع:

• پندهای امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق
• مؤلف: آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی